کبد چرب بیماری شایعی‌ست و در حال حاضر 25% از جمعیت جهان را درگیر کرده است. این در شرایطی ست که بسیاری از افراد از چرب بودن کبد خود هیچ اطلاعی ندارند! پس می‌توان گفت احتمالا تعداد افراد مبتلا بیش از این آمار باشد. اگر کبد چرب درمان نشود باعث بروز بیماری‌های جدی‌تر کبدی و مشکلات مربوط به سلامت خواهد شد.
با ما همراه باشید تا با علل بروز، راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری بیشتر آشنا شوید:
کبد چرب چیست؟
کبد چرب زمانی اتفاقی میفتد که چربی درون سلول‌های کبدی انباشته می‌شود. البته وجود مقادیری از چربی در این سلول‌ها طبیعی است، اگر بیش از 5% کبد را چربی تشکیل دهد، کبد چرب در نظر گرفته می‌شود. مراحل اولیه کبد چرب قابل برگشت اند اما متاسفانه، معمولا در مراحل اولیه تشخیص داده نمی‌شوند.
با افزایش تجمع چربی و التهاب در کبد، سلول‌ها دچار آسیب می‌شوند. در صورتیکه این بیماری پیشرفت کند و کنترل نشود نارسایی و سرطان کبد را به دنبال دارد.
بیماری کبد چرب خود باعث افزایش خطر سایر بیماری‌هایی از جمله بیماری‌های قلبی- عروقی، دیابت و بیماری کلیوی می‌شود.
چه عواملی باعث کبد چرب می‌شوند؟
چاقی:
چاقی التهاب خفیفی در بدن ایجاد می‌کند که خود باعث تجمع چربی در کبد می‌شود. تخمین می‌زنند که حدود 30-90% افراد بزرگسال چاق، مبتلا به کبد چرب هستند. هرچند امروزه با افزایش شیوع چاقی در کودکان، این بیماری حتی در کودکان نیز دیده می‌شود.
افزایش چربی شکمی:
افراد با وزن طبیعی نیز ممکن است به کبد چرب مبتلا شوند، اگر چاقی احشایی داشته باشند. چاقی احشایی به معنی افزایش چربی دور کمر می‌باشد.
مقاومت به انسولین:
مقاومت به انسولین، سطح انسولین و قند خون بالا، ابتلا به دیابت و سندروم متابولیک باعث افزایش تجمع چربی در کبد می‌شود.
بیشتر بدانید: دیابت نوع 2؛ از پیشگیری تا درمان
افزایش چربی‌های خون:
افزایش چربی‌های خون به‌ویژه تری‌گلیسرید نیز از عوامل ابتلا به کبد چرب است.
بیشتر بدانید: راهکارهایی برای مقابله با افزایش کلسترول خون
مصرف زیاد کربوهیدارت‌های تصفیه شده:
مصرف مکرر منابع غذایی کربوهیدارت‌های تصفیه شده (نان و برنج سفید، کیک‌ها و شیرینی‌ها) باعث افزایش تجمع چربی می‌شود، به ویژه در افرادی که دچار اضافه وزن و یا مقاومت به انسولین هستند.
نوشیدنی‌های شیرین شده:
مصرف نوشیدنی‌هایی همچون سودا و نوشیدنی‌های انرژی‌زا، مقادیر بالایی قند فروکتوز دارند. فروکتوز باعث تجمع چربی در کبد کودکان و بزرگسالان می‌شود.
اختلال در سلامت روده:
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که عدم تعادل در باکتری‌های روده، اختلال عملکرد سد روده‌ای و کاهش سلامت روده باعث پیشرفت این بیماری می‌شود.
علائم کبد چرب:
اگرچه کبد چرب در بسیاری از موارد بی علامت است اما ممکن است باعث بروز نشانه‌های زیر شود:
خستگی و ضعف
درد خفیف یا احساس پری در سمت راست یا وسط شکم
افزایش سطح آنزیم‌های کبدی از جمله AST و ALT
علائم کبد چرب در موارد پیشرفته‌تر شامل موارد زیر است:
تورم شکم
از دست دادن اشتها
تهوع و استفراغ
درد متوسط تا شدید شکمی
زرد شدن چشم‌ها و پوست
راهکارهایی برای پیشگیری و درمان کبد چرب:
مهمترین راهکار برای پیشگیری و درمان کبد چرب اصلاح سبک زندگی است. به همین دلیل توصیه‌ها زیر را به خاطر داشته باشید:
کاهش وزن و پرهیز از پرخوری:
اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید کاهش وزن یکی از اصلی‌ترین راه‌های بهبود کبد چرب است.
در واقع کاهش وزن باعث از دست دادن چربی کبدی می‌شود، صرف نظر از اینکه کاهش وزن به دلیل رعایت رژیم غذایی باشد یا ورزش کردن و یا عمل جراحی. در یک مطالعه 3 ماهه کاهش 500 کیلوکالری از کالری دریافتی روزانه، باعث کاهش وزن و بهبود قابل توجهی در درجه کبد چرب می‌شود.
برای اطلاع از وزن ایده‌آل خود کلیک کنید
کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها به ویژه کربوهیدرات‌های تصفیه شده:
ممکن است به نظر برسد بهترین راه برای مقابله با کبد چرب کاهش چربی رژیم غذایی باشد. در حالیکه محققین می‌گویند تنها حدود 16% از چربی کبدی از چربی‌های رژیم غذایی به دست می‌آید و مقصر اصلی برای چرب شدن کبد را مصرف بیش از حد کربوهیدرات‌ها می‌دانند. کربوهیدرات‌های اضافی در بدن تبدیل به چربی می‌شوند و از طرفی مصرف یک رژیم غذایی با مقادیر کمی از کربوهیدرات‌های تصفیه شده به بهبود کبد چرب کمک می‌کنند. پس اگر در طول روز مقدار زیادی نان، برنج، شیرینی و یا آبمیوه مصرف می‌کنید، وقت آن رسیده که لااقل برای سلامت کبدتان تجدید نظر کنید!
چه غذاهایی باعث کاهش چربی کبدی می‌شود:
چربی‌های تک غیر اشباع: روغن زیتون، آووکادو و مغزها که سرشار از اسیدهای چرب تک غیر اشباع هستند به کاهش چربی کبدی کمک می‌کنند.
وی پروتئین: وی پروتئین چربی کبدی را تا 20% در زنان چاق کاهش می‌دهد. بعلاوه این پروتئین به کاهش سطح آنزیم‌های کبدی کمک کرده و برای افرادی که بیماری پیشرفته کبدی دارند مفید است. لبینات و گوشت‌ها حاوی مقادیر بالایی پروتئین وی هستند.
چای سبز: آنتی اکسیدان‌های موجود در چای سبز از جمله کاتچین به کاهش چربی کبدی و التهاب در بیماران مبتلا به کبد چرب کمک می‌کند.
فیبر محلول: بعضی از تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف 10-14 گرم فیبر محلول به صورت روزانه، به کاهش چربی کبد کمک کرده، سطح آنزیم‌های کبدی را کاهش و حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد.
ورزش و کبد چرب
انجام فعالیت بدنی در بیماران مبتلا به کبد چرب ضروری است چرا که راه موثری برای کاهش چربی کبد می‌باشد. تحقیقات نشان می‌دهند انجام ورزش‌های استقامتی و یا قدرتی چند بار در هفته میزان چربی ذخیره شده در سلول‌های کبدی را- فارغ از کاهش وزن- به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
هر نوع ورزشی با شدت بالا، متوسط یا کم می‌تواند به کاهش چربی‌های کبدی کمک کند. پس مهم نیست چه نوع ورزشی انجام می‌دهید، مهم این است که هر طور که راحتید و به صورت منظم ورزش کنید!
مکمل‌های غذایی:
نتایج مطالعات نشان می‌دهند که بعضی ویتامین‌ها، گیاهان و مکمل‌ها چربی کبدی را کاهش داده و خطر پیشرفت بیماری را کم می‌کنند. البته لازم است قبل از مصرف هر مکملی با پزشکتان مشورت کنید.
اسیدهای چرب امگا 3:
اسیدهای چرب بلند زنجیر EPA و DHA در روغن ماهی، از جمله ماهی‌های سالمون و ساردین فواید بسیاری دارند. چندین مطالعه نشان داده‌اند که اسیدهای چرب امگا 3 سلامت کبد را در بزرگسالان و کودکان مبتلا به کبد چرب بهبود می‌دهد. در یک مطالعه کنترل شده با 51 کودک اضافه وزن مبتلا به کبد چرب، گروهی که مکمل DHA مصرف می‌کردند، کاهش 53 درصدی را در چربی کبدی تجربه کردند، در حالیکه این میزان در گروه دارونما 22% بود. همچنین در گروه DHA چربی شکم و چربی اطراف قلب نیز بیشتر کاهش پیدا کرد. بعلاوه در مطالعه‌ای دیگر با 40 بزرگسال مبتلا به کبد چرب 50% از افرادی که در کنار اصلاحات رژیم غذایی روغن ماهی مصرف می‌کردند، چربی کبدیشان کاهش یافت.
مصرف ماهی‌های سرشار از امگا 3 چندین بار در هفته نیز باعث بهبود سلامت قلب می‌شود.
سیلی‌مارین:
سیلی‌مارین گیاهی است که اثرات محافظت کننده‌ای در برابر کبد دارد. بعضی از مطالعات نشان می‌دهند که این گیاه به تنهایی و یا در ترکیب با ویتامین E به کاهش مقاومت به انسولین، التهاب و آسیب کبدی در افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی کمک می‌کند. بعضی مکمل‌های غذایی حاوی این ترکیب مفید هستند.
بربرین:
بربرین گیاهی است که به طور قابل توجهی قند، انسولین و کلسترول خون را کاهش می‌دهد. چندین مطالعه نیز فواید بربرین را در بهبود کبد چرب نشان داده اند.
نکته مهم این است که به نظر می‌رسد مکمل‌های مورد اشاره اثرات تغییر شیوه زندگی را تقویت می‌کنند و تاثیر مصرف مکمل‌ها بدون رعایت یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی ناچیز است.
منابع:
https://www.healthline.com/nutrition/fatty-liver#TOC_TITLE_HDR_5