تعریف

نیاسین نام دیگر ویتامین B3 است و در انرژی‌زایی از غذاها، رشد و نمو و عملکرد سلولی نقش مهمی بر عهده دارد. B3 نیز مانند سایر ویتامین‌های گروه B محلول در آب می‌باشد.

منابع غذایی نیاسین

 نیاسین در بسیاری از غذاها وجود دارد از جمله:

غذاهای حیوانی مانند گوشت گاو، ماکیان (به ویژه سینه مرغ و بوقلمون)، خوک و ماهی (سالمون و تون) سرشار از ویتامین B3 هستند.

غذاهای گیاهی از جمله مغزها (به خصوص بادام زمینی)، حبوبات و غلات (مانند برنج قهوه‌ای) نیز منابع خوبی از نیاسین می‌باشند.

در بعضی کشورها، نان‌ها و غلات صبحانه با این ویتامین غنی می‌شوند.

در بدن بخشی از آمینو اسید تریپتوفان به نیاسین تبدیل می‌شود. برای مثال وقتی گوشت بوقلمون که سرشار از تریپتوفان است را می‌خورید، بخشی از این آمینو اسید در کبد نیاسین را می‌سازد.

مکمل‌های غذایی

ویتامین B3 در مکمل‌های مولتی ویتامین، مولتی ویتامین مینرال، B کمپلکس‌ها و مکمل‌های نیاسین به تنهایی وجود دارد. ویتامین B3 به دو فرم اصلی در مکمل‌ها است: نیکوتینیک اسید و نیکوتینامید. در بعضی وارد نیاسین (در فرم نیکوتینیک اسید) بعنوان داروی تجویزی برای درمان کلسترول بالای خون تجویز می‌شود.  

کمبود ویتامین B3

بیشتر افراد می‌توانند نیاسین مورد نیازشان را از مواد غذایی تامین کنند اما کمبود این ویتامین در افرادی که منابع غذایی حاوی نیاسین و تریپتوفان را به میزان کافی مصرف نمی‌کنند دیده می‌شود. چه گروه‌هایی در معرض خطر کمبود ویتامین B3 قرار دارند؟

افراد مبتلا به سوء تغذیه:

افرادی که ساکن محله‌های فقیر نشین هستند و یا بی‌اشتهایی عصبی، سوء مصرف الکل، بیماری التهابی روده، ایدز و سیروز کبد دارند، اغلب به مقدار ناکافی نیاسین و سایر ریز مغذی‌ها را دریافت می‌کنند.

افرادی که ویتامین B2، B6 و آهن را به میزان کافی مصرف نمی‌کنند:

در افرادی که ویتامین B2، B6 و آهن را به میزان کافی مصرف نمی‌کنند، تریپتوفان کمتری به نیاسین تبدیل می‌شود. چرا که مسیرهای متابولیکی مورد نظر، به این ریز مغذی‌ها نیاز دارد.

بیماران مبتلا به اختلال هارت ناپ و سندروم کارسینوئید:

در نتیجه این بیماری‌ها بدن، تریپتوفان کافی برای تبدیل به نیاسین ندارد و فرد دچار کمبود نیاسین می‌شود.

کمبود شدید نیاسین منجر به بیماری پلاگر می‌شود که نشانه‌های زیر را دارد:

پوست خشک که در نور آفتاب به سمت قرمزی یا قهوه‌ای شدن می‌رود.

زبان قرمز روشن

استفراغ، یبوست یا تهوع

افسردگی، سردرد، خستگی شدید

رفتارهای پرخاشگرایانه، پارانوئید (سوء ظن) یا خودکشی

توهم، بی تفاوتی و از دست دادن حافظه و در مراحل آخر پلاگر منجر به بی اشتهایی شدید و مرگ می‌شود. هرچند پلاگر بیماری شایعی نیست اما در میان جمعیت فقیر که دریافت منابع غذایی حاوی پروتئین در آنان محدود است دیده می‌شود.

نیاسین و بیماری‌های قلبی عروقی:

دانشمندان مصرف دوزهای بالای نیاسین را در فرم نیکوتینیک اسید (نه نیکوتینامید) برای کمک به کاهش خطر حمله قلبی و سکته مغزی در بیماران مبتلا به آترواسکلروزیس بررسی می‌کنند. این محققان دریافته اند که مصرف دوزهای بالای نیکوتینیک اسید (بیش از صد برابر RDA) می‌تواند سطح LDL  و تری‌گلیسرید خون را کاهش و HDL  را افزایش دهد. اما این اثرات بر لیپیدهای خون اثری بر خطر بروز حوادث قلبی عروقی از جمله حمله قلبی، مرگ ناگهانی قلبی یا سکته مغزی نداشته است. همچنین محققان دریافت دوزهای بالای نیکوتینیک اسید را برای افرادی که داروهای استاتین مصرف می‌کنند توصیه نکرده اند.

عوارض دوزهای بالای نیاسین

نیاسین موجود در مواد غذایی به طور طبیعی ایمن است. اما مکمل‌های غذایی با 30 mg یا بیشتر نیکوتینیک اسید باعث قرمزی، سوزش، خارش و احساس سوزن سوزن شدن در پوست صورت، بازوها و قفسه سینه می‌شود. اگر نیکوتینیک اسید را بعنوان دارو در دوزهای 1,000 mg یا بیشتر دریافت کنید عوارض جانبی شدیدتری ایجاد می‌شود:

افت فشار خون (که می‌تواند باعث افتادن فرد شود.)

خستگی شدید

افزایش قند خون

تهوع، سوزش سردل و درد شکم

تاری دید، اختلال بینایی و تجمع مایع در چشم‌ها

مشکلات کبدی از جمله هپاتیت و نارسایی کبد

تداخلات دارویی نیاسین

نیاسین با بعضی از داروها تداخل دارند و بعضی از داروها نیز سطح نیاسین را در بدن کاهش می‌دهند از جمله:

داروهای توبرکلوزیس (مانند ایزونیازید و پیرازینامید) با توانایی بدن در تبدیل تریپتوفان به نیاسین تداخل کرده و باعث کاهش سطح نیاسین می‌شود.

دوزهای بالای نیکوتینیک اسید (1,500 mg یا بیشتر) باعث افزایش سطح قند خون (افزایش مقاومت به انسولین و تولید کبدی گلوکز) و تداخل با اثربخشی داروهای دیابت می‌شود. این دوزها حتی می‌توانند قند خون را در افرادی که دیابت ندارند نیز افزایش دهند.

منابع:

https://ods.od.nih.gov/factsheets/Niacin-Consumer/

https://ods.od.nih.gov/factsheets/Niacin-HealthProfessional/