آهن لیپوزومال؛ راه حلی برای عوارض مکمل آهن
کم‌خونی یک مشکل جهانی است که حدود یک سوم جمعیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عارضه در همه مراحل زندگی ممکن است اتفاق بیفتد: کودکان 0 تا 5 سال، زنان در سنین بارداری و زنان باردار افرادی هستند که بیش از سایرین در معرض خطر اند. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی نیمی از موارد کم‌خونی مربوط به فقر آهن می‌باشد. عوامل خطر اصلی برای کم‌خونی فقر آهن، دریافت کم آهن، از دست دادن خون و سوءجذب هستند.
به‌علاوه بیماری‌های مزمنی همچون نارسایی مزمن کلیه (CKD)، نارسایی مزمن قلب، سرطان و بیماری التهابی روده (IBD) نیز با کم‌خونی فقر آهن در ارتباط اند. مکمل‌یاری با آهن اولین استراتژی برای درمان فقر آهن می‌باشد، هرچند با عوارضی همچون زیست دسترسی پایین در بدن، جذب کم و عدم تحمل گوارشی همراه است. مکمل‌های آهن به دو فرم آهن تزریقی و آهن خوراکی هستند، که مکمل خوراکی آهن نیز اشکال مختلفی از جمله قطره، شربت، کپسول و قرص دارند.
آهن لیپوزومال چیست؟
آهن لیپوزومال، آهن فریک پیروفسفات پوشیده شده در یک غشای فسفولیپیدی، نسل جدیدی است که زیست دسترسی، جذب بالا و عوارض گوارشی کمتری دارد. لپیوزوم‌ها یک ساختار کروی دو لایه‌ای فسفولیپیدی مشابه غشای سلولی انسان‌ها هستند که با محصور کردن داروها درونشان (انکپسولاسیون)، آن‌ها را به نقاط مختلف بدن انتقال می‌دهند. سیستم انتقال داروها به کمک لیپوزوم‌ها نقش مهمی در بهبود اثرات درمانی دارد. لیپوزوم‌ها سمیت دارو را کاهش و ایمنی و اثربخشی آن را افزایش می‌دهد.
مزیت‌های آهن لیپوزومال
محفظه لیپوزومی به آهن اجازه می‌دهد که از محیط اسیدی معده عبور کرده و بدون تخریب یا غیر فعال شدن، در روده جذب شود. میکرونیزاسیون سایز ذرات را کاهش می‌دهد، بنابراین با افزایش انحلال، زیست دسترسی افزایش یافته، جذب بهتر شده و آسیب اکسیداتیو و عوارض جانبی نیز به حداقل می‌رسد. دو لایه لیپیدی آهن لیپوزومال به مولکول پایداری می‌دهد و باعث می‌شود که محتویات آن به آرامی آزاد شود. آزاد شدن تدریجی به جذب بهتر آهن کمک می‌کند. به‌علاوه این تکنولوژی از تماس مستقیم آهن با موکوس روده‌ای جلوگیری کرده و به همین دلیل تحمل پذیری آن را افزایش می‌دهد.
به صورت کلی مکمل‌یاری با آهن باعث حالت تهوع، استفراغ، ناراحتی‌های اپی‌گاستریک، احساس سنگینی و عدم تحمل گوارشی می‌شود. در حالیکه مکمل‌یاری با آهن لیپوزومال نسبت به سایر اشکال آهن قابل تحمل‌تر است و عوارض گوارشی کمی دارد یا اصلا بدون عارضه است. بعلاوه طعم فلزی مکمل‌های آهن بسیارری از افراد را آزار می‌دهد. خو.شبختانه آهن لیپوزومال فاقد این طعم فلزی است و بهتر تحمل می‌شود. ایمنی آهن لیپوزومال نیز توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)تایید شده است.
مجموعه این عوامل باعث می‌شود که مکمل یاری با آهن لیپوزومال منجر به افزایش جذب، زیست دسترسی و کاهش عوارض گوارشی شود. به همین دلایل مکمل‌های حاوی آهن لیپوزومال جایگزین مناسبی برای افرادی که به مکمل‌یاری خوراکی یا تزریقی آهن نیاز دارند و یا افرادی که آهن را به خوبی جذب نمی‌کنند تبدیل کرده است.
آهن لیپوزومال در چه بیماری‌هایی قابل استفاده است؟
استفاده از آهن لیپوزومال در همه افراد و در هر گروه سنی که نیاز به مکمل آهن دارند قابل استفاده است. در ادامه به بیماری‌هایی اشاره می‌کنیم که منجر به کم‌خونی می‌شوند اما دریافت مکمل‌های خوراکی آهن در این افراد به‌دلیل جذب پایین و عوارض گوارشی بالا، معمولا با مشکل روبروست. در این بیماران جایگزینی با آهن لیپوزومال می‌تواند بسیار کمک کننده باشد:
کم‌خونی مرتبط با بیماری مزمن کلیه:
کمبود آهن یکی از دلایل کم‌خونی در افراد غیر دیالیزی مبتلا به بیماری مزمن کلیه است. بحث‌های زیادی در رابطه با روش مطلوب تجویز آهن در این افراد وجود دارد. علیرغم فواید آهن خوراکی که شامل هزینه کم و مصرف آسان است، اما جذب کم گوارشی و عوارض جانبی زیاد از معضلات مصرف مکمل آهن خوراکی در این بیماران می‌باشد. از طرفی آهن تزریقی ممکن است باعث تسریع در آسیب کبدی شود، به علت دسترسی به منابع بالای آهن ریسک عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها را افزایش داده و باعث آسیب‌های قلب- عروقی شود. مطالعات نشان می‌دهند آهن لیپوزومال می‌تواند جایگزین مناسبی برای آهن تزریقی در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه باشد و ایمن‌تر و اثربخش‌تر نیز هست. در مقایسه با دیگر اشکال آهن خوراکی نیز، آهن لیپوزومال جایگزین مناسبی برای افرد غیردیالیزی مبتلا به بیماری مزمن کلیه است.
افراد مبتلا به بیماری التهابی روده:
کم‌خونی در بسیاری از مبتلایان به بیماری‌های التهابی روده رخ می‌دهد که باعث افت کیفیت زندگی می‌شود. در این بیماران کم‌خونی فقر آهن به علت التهاب دستگاه گوارش، کاهش جذب آهن، از دست دادن اشتها و نبود برداشت روده‌ای آهن به وجود می‌آید. متاسفانه بخش زیادی از آهن تجویز شده در افراد مبتلا به بیماری التهابی روده به خوبی جذب و تحمل نمی‌شود، در نتیجه در روده تحت اکسیداسیون قرار می‌گیرد و آسیب به اپیتلیوم روده را به همراه دارد.
استفاده از آهن لیپوزومال در این بیماران باعث افزایش بهتر سطح هموگلوبین در مقایسه با فروس سولفات شده و می‌تواند برای کسانی که نمی‌توانند آهن خوراکی را تحمل کنند مفید باشد.
کم‌خونی ناشی از شیمی درمانی:
آهن لیپوزومال خوراکی نسبت به آهن تزریقی باعث افزایش بیشتر سطح هموگلوبین خون می‌شود و پاسخ هموگلوبینی بهتر، تحمل گوارشی بالاتر و عوارض جانبی کمتری دارد و مطالعات نشان می‌دهد که علاوه بر کاهش خستگی، کیفیت زندگی را نیز در این بیماران ارتقا می‌بخشد.
سایر بیماری‌ها:
آهن لیپوزومال در بهبود ذخایر تخلیه شده آهن در بیماران مبتلا به سیروز کبدی نیز موثر است و علیرغم مصرف دوزهای بالا همچنان به‌خوبی تحمل می‌شود. محققان اثر آهن لیپوزومال را بجای آهن تزریقی بعد از جراحی باریاتریک بررسی کرده‌اند. در بعضی مواقع این افراد به دلیل عدم تحمل به مکمل‌های خوراکی آهن نیازمند آهن داخل وریدی هستند.
آهن لیپوزومال خوراکی می‌تواند یک جایگزین مناسب برای آهن تزریقی در درمان حمایتی بیماران مبتلا به کمبود آهن بعد از جراحی باریاتریک باشد. مصرف این آهن به کاهش هزینه‌های درمان و بهبود کیفیت زندگی در بیماران کمک می‌کند. همچنین برای جبران کم‌خونی در بیماران اسکلروتیک که دارای التهاب مزمن و مشکلات سوءجذبی هستند نسبت به آهن سولفات موثرتر و قابل تحمل‌تر می‌باشد.
خوشبختانه این آهن در سالمندان موثر است، به خوبی تحمل می‌شود و بهبود کم‌خونی بدون ایجاد عوارض جانبی را به همراه دارد. در نتیجه نهایتا کیفیت زندگی را افزایش می‌دهد.