تعریف

ویتامین D یکی از ویتامین های محلول در چربی است که در شرایط طبیعی با تابش نور خورشید به سطح پوست در بدن تولید می‌شود اما به‌ علت آلودگی هوا و دریافت نکردن نور کافی، نیاز روزانه بدن باید از طریق مکمل‌ها یا غذاهای غنی‌شده تامین گردد.

ویتامین D باعث افزایش جذب کلسیم و کاهش دفع آن می‌شود و از همین راه سطح خونی کلسیم را در بدن حفظ می‌کند. این ویتامین برای رشد استخوانی مورد نیاز است و مقادیر ناکافی از آن باعث راشیتیسم در کودکان، نرمی استخوان در بزرگسالان و پوکی استخوان در سالمندان می‌شود.

بعلاوه ویتامین D در پيشگيري از بسياري از بيماري‌هاي غيرواگير از جمله دیابت نوع 2، بيماري‌هاي خودایمني مثل بيماري مولتيپل اسكرلروز (MS) و انواع سرطان‌ها نيز موثر است.

این ویتامین وظایف دیگری هم در بدن بر عهده دارد. از مهمترین آن‌ها تقویت سیستم ایمنی می‌باشد.

منابع غذایی

ویتامین D منابع غذایی کمی دارد. روغن جگر ماهی کاد، انواع ماهی‌های روغنی به ویژه ماهی سالمون و ماکرل، لبنیات غنی شده با ویتامین D و به میزان کم زرده تخم مرغ حاوی این ویتامین هستند. مهمترین راه برای تامین ویتامین D قرار گرفتن در معرض نور خورشید است و غذاها معمولا نمی‌توانند نیاز ما به این ویتامین را تامین کنند. از آنجایی که مواجهه با نور خورشید نیز به دلایل مختلفی ازجمله آلودگی‌های محیطی کاهش یافته، بهترین گزینه مصرف منظم مکمل‌های حاوی ویتامین D و لبنیات غنی شده با این ویتامین برای پیشگیری از کمبود است.

کمبود ویتامین D

متاسفانه به دلیل آلودگی‌های محیطی کمبود ویتامین D بسیار شایع شده‌است که این کمبود عواقب بسیاری به دنبال دارد. محققان ارتباط مثبتی بین کمبود ویتامینD  و سرطان، بیماری‌های خود ایمنی، قلبی و عروقی، عفونی، آنفولانزا، زوال عقل و دیابت نوع 2 مشاهده کرده‌اند. همچنین سطح خونی پایین این ویتامین می‌تواند یکی ازعوامل خطر بروز افسردگی‌ نیز باشد. بعضی از مطالعات نشان داده‌اند افرادی که مبتلا به افسردگی هستند و همچنین افرادی که داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کنند سطح خونی ویتامین D پایین‌تری دارند. یافته‌های یک مطالعه در سال 2019 نشان می‌دهد مکمل‌یاری با ویتامین  Dباعث بهبود برخی از علائم افسردگی می‌شود.

شیرخواران، سالمندان، افرادی که پوست تیره دارند، افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی روده یا هر بیماری که منجر به سوجذب چربی شود، افراد چاق و کسانی که تحت جراحی بای پس معده قرار گرفته اند بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامین D هستند. از آنجایی که به علت آلودگی هوا، کمبود ویتامین D در همه افراد دیده می شود، توصیه بر این است که همه افراد بزرگسال برای پیشگیری از کمبود این ویتامین روزانه یک عدد قرص 1000-2000 واحدی یا ماهانه یک عدد قرص 50,000 واحدی ویتامین D دریافت کنند. تحقیقات نشان می دهد دریافت روزانه یک عدد قرص 1000-2000 واحدی بهتر از دریافت مگادوز آن یعنی  50,000 واحد در ماه است.

کمبود ویتامین D در بارداری

شواهد موجود نشان مي‌دهد كه سطوح پایين ویتامين D در بارداري، مادر را مستعد ابتلا به پره اکلامپسي (فشار خون بالا) می‌كند.

همچنین کمبود ویتامین D در دوران بارداری و پیش از بارداری در مادر، خطر بروز سرطان‌های کودکی و ابتلا به بیماری های مزمن را در کودک در سنین ۵۰-۶۰ سالگی افزایش می‌دهد. سطوح پایین این ویتامین در بارداری و پیش از بارداری باعث افزایش عوارض ناشی از شیمی درمانی در کودکان مبتلا به سرطان خواهد شد.

در نتیجه مکمل‌یاری و سطح سرمی کافی از ویتامین D در دوران بارداری و پیش از بارداری، خطر ابتلا به سرطان‌ در کودک و عوارض ناشی از شیمی درمانی را کاهش داده و از بروز بیماری‌های مزمن در بزرگسالی می‌کاهد.

مسمومیت با ویتامین D

مسمومیت با ویتامین D (بیش از IU 4,000) باعث افزایش سطح کلسیم خون و رسوب آن در بافت های نرم می­شود. سردرد، اختلالات گوارشی (استفراغ و…) و در موارد شدیدتر سنگ کلیه و شکنندگی استخوان نیز گزارش شده است. پس مکمل‌های ویتامین D را بیش از مقادیر توصیه شده توسط پزشک و یا دستورالعمل‌های ارائه شده مصرف نکنید.

منابع:

https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-Consumer/

https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-HealthProfessional/

Krause’s Food and the Nutrition Care Process